Sëmundjet e trashëguara, ose sëmundjet gjenetike, janë sëmundje që transmetohen nga njëri brez në tjetrin. Sëmundjet gjenetike janë aktualisht të pashërueshme, mbasi shkenca akoma nuk është në gjendje të korrigjoje defektin, edhe pse ekzistojnë kura për to. Një pjesë e madhe e sëmundjeve gjenetike janë vdekjeprurëse, ose shkaktojnë çrregullime të rënda të funksionimit të organeve të njeriut, që bëjnë të pamundur një jetesë normale dhe për një kohë të gjatë.
Në ndryshim nga sëmundjet e tjera, sëmundjet gjenetike, duke u transmetuar nga brezi në brez, përbëjnë një rrezik në rritje për popullatën, mbasi shtohen bartësit e fshehtë të këtyre sëmundjeve dhe, për rrjedhojë, rritet mundësia e lindjes së fëmijëve të sëmurë.“Duhet theksuar se eksperienca botërore ka treguar se parandalimi nuk bëhet me forma detyruese, ai duhet të kuptohet, përkrahet dhe ndihmohet nga vetë qytetarët, mbasi janë vetë ata viktimat e mungesës se një programi parandalimi”- theksojnë mjekët. Pikërisht ky është faktori numër një i suksesit. Një program parandalimi duhet, gjithashtu, të parashikojë informimin e publikut me të gjitha format, mbasi pa një informim të publikut dhe konsensusin e tij, asnjë program nuk do të ketë rezultatin që pritet. Kërkohet formim dhe informim, formim i vazhdueshëm për mjekët dhe informim i vazhdueshëm për popullatën. Për këtë arsye, në suplementin e sotëm të “Tirana Observer”, ju do të keni mundësi të njiheni me këto sëmundje si dhe mënyra dhe rruga duhur për t’i shmangur ato.
1-HUMBJA E KUJTESES
Sëmundja e Alzheimerit ose ndryshe, siç njihet më shpesh, humbja e kujtesës, lind pas moshës 65-vjeçare. Simptoma më e njohur e kësaj sëmundjeje është harresa, por simptomat janë të shumta. Zakonisht sëmundja fillon me harresa gjithmonë e më të mëdha, të cilat në fillim kanë karakter minimal dhe me kalimin e kohës bëhen gjithmonë e më shqetësuese. Duhet pasur kujdes të mos ngatërrohen harresat normale me ato harresa që përbëjnë sëmundje. P.sh: Është harresë normale të mos mbash mend ku ke parkuar makinën në parkingun e supermerkatës, por është një harresë patologjike të kthehesh në shtëpi pa makinë sepse ke harruar që kishe shkuar me makinë.
Trashëgimia
Skleroza konsiderohet si një sëmundje femërore. E cila zakonisht trashëgohet nga nëna tek vajza dhe shfaqet në 90 për qind të rasteve, gjithmonë në moshën e tretë. Kjo sëmundje prek të gjitha shtresat e shoqërisë dhe nuk lidhet aspak me kushtet e varfra apo me mirëqenien. Mjekët këshillojnë analizën e pemës gjenalogjike të familjes dhe evidentimin e rasteve, kjo për t’u trajtuar më pas në kohë.
Simptomat
1-Memoria humbet çdo ditë e më shumë
2-Personi ka probleme gjuhësore
3-Pjesën më të madhe të kohës është konfuz
4-Gjërat e reja i mban mend më shumë vështirësi
5-Mund të ketë konfiguracione
6-Nuk arrin të shkruajë normal
2- ZEMRA
Zemra është organ muskulor, i cili gjatë tkurrjes ritmike bën të mundur qarkullimin e gjakut në të gjitha organet e trupit të njeriut. Jeta pa zemër nuk është e mundshme. Zemra është njëra prej organeve të para që formohet në trupin e njeriut gjatë zhvillimit embrional. Forma e zemrës është e ngjashme me formën e një koni, maja e të cilit tregon nga ana e majtë dhe poshtë. Zemra te njerëzit ndodhet në anën e majtë të kraharorit, në raste të rralla nga ana djathtë. Një zemër e shëndoshë peshon sa 0,5 % për qind e peshës së trupit, ndërmjet 300 dhe 350 gramë. 500 gramë është pesha kritike. Prej kësaj peshe enët e gjakut të zemrës nuk janë në gjendje ta furnizojnë më atë me oksigjen. Zemra është si një pompë që furnizon organizmin me gjak. Dhe, në rastin e sëmundjeve të zemrës kemi prishje të funksionit të saj si pompë. Duke mos u furnizuar me gjak organizmi do të fillojë të mos funksionojë si duhet.
Trashëgimia
Sipas studimeve të bëra në fushën e mjekësisë, është treguar se fëmijët e prindërve që vuajnë nga zemra kanë më shumë të ngjarë të preken nga sëmundje zemre. Madje, sipas studimit, më i lartë është rreziku i prekjes nga sëmundja midis fëmijëve, se sa i trashëgimit të saj nga prindërit. Po ashtu, ekziston rreziku i prekjes nga sëmundje kardiovaskulare mes fëmijëve të një familjeje, se sa i trashëgimit të saj nga prindërit.
Simptomat
1- Marrja e frymës
2- Ënjtje e këmbëve
3- Nxirje e buzëve
4- Dhimbje si shenja infarkti
5- Bllokim
6- Shtrëngim ose dhimbje në kraharor
3-TENSIONI
Tensioni i gjakut është shtypja e gjakut në muret e enëve të gjakut (arterieve) në çdo pjesë të trupit. Gjaku rrjedh nëpër enët e gjakut pikërisht sepse gjendet nën tension të tillë. Tensioni krijohet me punën e zemrës si pompë. Gjatë secilës hedhje të gjakut nga zemra (sistola), tensioni rritet, kurse gjatë derdhjes së gjakut në zemër (diastola), tensioni ulet. Prandaj maten dy vlera të tensionit të gjakut, vlera e epërme (sistolike) dhe vlera e ulët (diastolike) e tensionit të gjakut. Ndryshe sot në mjekësinë moderne hipertensioni është cilësuar edhe si vrasës i heshtur. Kjo sepse tensioni i gjakut është sëmundje e heshtur, e cila mundet që përgjatë viteve të mos tregojë asnjë shenjë. Sëmundja përkeqësohet gradualisht dhe kjo ndodh gjatë një periudhe kohore dhe jo brenda pak ditësh, prandaj është e vështirë që të kuptohet nga vetë personi që në fillim. Vetëm atëherë kur manifestohen dëmtime në zemër, në tru, në veshka apo në sy.
Trashëgimia
Specialistët janë të gjithë një mendje kur përmendet tensioni. Për ta sëmundja është e trashëgueshme dhe u shfaqet njerëzve kryesisht pas moshë 40 vjeçe, si dhe rëndohet edhe më shumë në moshën e tretë. Më të prekura duket të jenë gratë, megjithatë vitet e fundit po rritet numri i meshkujve që kanë probleme me tensionin.
Simptomat
1-Dhimbje koke, sidomos në mëngjes
2-Gumëzhitje të veshëve
3-Marramendje
4-Nga njëherë del gjak nga hundët
5-Depresion pa e ditur shkakun
6-Personi është i shqetësuar dhe i irrituar
7-Skuqje e fytyrës
8-Ndjenja të fikëti
4-PANKREASI
Pankreasi është një gjëndër në bark që lëshon një lëng tretës (lëngun pankreasor) në zorrën dymbëdhjetëgishtore përmes një ose më shumë tubave. Pankreasi prodhon edhe disa hormone të rëndësishme, duke përfshirë edhe insulinën. Pankreasi është një organ në formë pyke me gjatësi rreth 14-20 cm, gjerësi 4 cm, shpesh 1,5-2cm dhe 65-80 gr i rëndë (te gratë peshon pak më lehtë) dhe ka ngjyrë të kuqërremë ose të përhirtë kur është në fazën e veprimtarisë së dendur prodhuese. Ai gjendet pas shtyllës kurrizore.
Trashëgimia
Shfaqja e sëmundjes së pankreasit ka vetëm dy mundësi. E para është trashëgimia, çka do të thotë se personat lindin me këtë sëmundje e cila u shfaqet atyre që në fëmijëri, ose rasti i dytë, ndodh kur sëmundja provokohet nga keqformime, fibroza cistike, trajtime kirurgjikale apo dhe disa medikamente si estrogenet, etj.
Simptomat
1-Dhimbje të forta barku
2-Fryrje barku
3-Të vjella
4-Rrahje të shpejta të zemrës
5-Temperaturë
5- ANEMIA
Mungesa e hekurit është shkaku më i shpeshtë i anemisë, madje edhe shfaqja e saj është më e shpeshtë tek femrat, dhe kjo për shkak të menstruacioneve (që natyrisht shoqërohen me humbje gjaku dhe me humbje hekuri). Në moshat e shtyra, anemia nga mungesa e hekurit ka shumë mundësi të jetë pasojë e kancerit në gjak, ndërkohë që tek fëmijët mundet që mungesa e hekurit të jetë pasojë e sasisë të pamjaftueshme në dietë. Këtyre të sëmurëve u këshillohet përdorimi i frutave të freskëta, që përmbajnë vitaminë C, e cila ndihmon në absorbimin ose marrjen e hekurit.
Trashëgimia
Të gjithë ata persona të cilëve u shfaqen probleme me aneminë që në muajt e parë të lindjes, do të thotë se e kanë të trashëguar atë. Zakonisht kur sëmundja trashëgohet nga nëna tek fëmija, ajo nis të shfaqet që në 6-mujorin e parë të lindjes dhe një ndër simptomat kryesore përveç ngjyrës së verdhë në lëkurë është edhe se fëmijët vjellin pa pushim, dhe kjo nuk është aspak e zakonshme.
Simptomat
1-Lodhje
2-Takikardi
3-Zbehje
5-Shpesh anemikëve ndodh t’u bien të fikët gjatë ecjes
6-DIABETI
Diabeti është çrregullimi i metabolizmit që reflektohet në paraqitjen e sasisë jonormale të glukozës në gjak, si pasojë e rezistencës së qelizave të gjakut ndaj insulinës apo si pasojë e sasisë së vogël të insulinës së sekretuar nga pankreasi. Janë dy gjendje që mund të shkaktohen nga diabeti i sheqerit (diabetes mellitus), hiperglicemia (niveli i lartë i glukozës) dhe hipoglicemia (niveli i ulët i glukozës). Diabeti i sheqerit është një sëmundje endokrino-metabolike, që ka të bëjë me mënyrën se si organizmi ynë e përpunon sheqerin, i cili merret me ushqimet e ndryshme. Defekti qëndron në pamundësinë e insulinës, për të mbajtur nivelin e sheqerit në gjak në vlerat normale.
Trashëgimia
Specialistët e shëndetësisë kohët e fundit kanë arritur të zbulojnë se predispozicioni për t’u sëmurë nga diabeti është më i madh tek ata persona që kanë një të afërm me diabet. Edhe pse kohë më parë kjo teori nuk pranohej, pasi ende nuk kishte asgjë konkrete, tanimë është zbuluar se trashëgohen nga njëri brez në tjetrin genet që mbartin vetitë e organizmit të sëmurë.
Simptomat
1– Të sëmurët me diabet kanë dhimbje barku
2- Frymëmarrje të ngadalta e të thella
3- Prani e ketoneve në gjak dhe në urinë
4- Pacientët me diabet duhet të kontrollojnë peshën
5- Duhet të kufizojnë sheqernat e rafinuara
6- Duhet të rrisin sasinë e fibrës në dietë
7- Yndyrat duhet të jenë vajra me një lidhje dyfishe
8- Duhet t’i shtojnë dietës së tyre arra
7-DHIMBJET E SHPINËS
Shumë njerëz për vite me radhë vuajnë nga dhimbjet e shpinës dhe të kurrizit. Lumbalgjitë, shiatik, hernie… ajo që njerëzit zakonisht e quajnë dhimbje të mesit. Një përqindje e madhe ankohen se vuajnë nga lumbalgjitë, e cila është dhimbje e mesit rreth veshkave. Shkaqet e shfaqjes së sëmundjeve të mesit janë disa, ajo që është më e rëndësishme lidhet me faktin se ato nuk duhen lënë pas dore. Siç dihet, midis dy vertebrave të shtyllës kurrizore ndodhet një kërc në formë disku, i cili ndihmon për mosfërkimin e sipërfaqeve të kockave me njëra-tjetrën, duke siguruar njëkohësisht elasticitetin, shpërndarjen e peshës dhe lehtësimin e lëvizjeve. Kur kjo mbështetje dëmtohet, ai zhvendoset dhe i humb funksionet e veta duke shtypur rrënjët e nervave dhe shkaktuar dhimbjet: Ky është shiatiku.
Trashëgimia
Ekziston një origjinë gjenetike e dhimbjes së mesit. Sipas një studimi të publikuar para disa vitesh me 400 binjakë, gjenet difektoze janë në fakt shkak për 60% të kësaj sëmundjeje. Ky studim konfirmoi se binjakët vuanin nga të njëjtat probleme të kurrizit. Ata kishin të njëjtat simptoma dhe të njëjtat sëmundje të disqeve inter-vertebrale. Kjo tregon se dhimbjet e mesit thuajse gjithmonë janë të trashëguar dhe kalojnë tek fëmijët, shfaqja e së cilës mund të ndodhë edhe pas moshës 40-vjeçare.
Simptomat
1-Dhimbje mesi që zgjat më shumë se dy orë
2-Bllokim i shtyllës kurrizore
3-Dhimbje që bllokon njërën anë të veshkave
4-Shpesh njerëzit nuk mund të lëvizin për javë të tëra
5-Gjithmonë e ndjen shtyllën kurrizore të rënduar
6-Në disa raste dhimbjet fokusohen dhe në zonën e legenit
8-PARKINSON
Është sëmundje që ndryshe njihet si sëmundja e duarve. Parkinsoni është shfaqje e ndryshme nga dridhja normale e pleqve. Tek pacientet me parkinson, dridhja është zakonisht veç në duar, dridhja shfaqet edhe kur duart janë në prehje (d.m.th, kur i kemi të vendosur mbi prehër). Zakonisht parkinsonianët kur janë në prehje bëjnë një lëvizje që quhet pill-roll movement. Është sikur kanë vënë një sasi shumë të vockël brumi midis mollëzave të dy gishtërinjve të parë të dorës dhe po mundohen ta bëjnë në formë topi. Njerëzit që vuajnë nga kjo sëmundje i kanë muskujt shumë rigid (të ngurtë) dhe kanë vështirësi të fillojnë një veprim. Madje nga kjo ngurtësi, trungu i tyre është zakonisht i kërrusur. Po këta pacientë ecin me një shuffling gait (sikur i tërheqin këpucët zvarrë) sepse kanë degjenerim të neuroneve të Basal Ganglia. Nuk e mbajnë dot ekuilibrin dhe shpesh rrëzohen.
TrashëgimiaSipas specialistëve të mjekësisë, kjo sëmundje trashëgohet në mënyrë dominante. Madje, në të gjitha rastet ka rezultuar se sapo janë pyetur pacientët, nëse kanë pasur më parë në familje apo në fis një person me këtë sëmundje, përgjigjja ka qenë pozitive. Megjithatë, kjo nuk e shmang shfaqjen e sëmundjes edhe tek persona të tjerë që nuk e kanë të trashëguar, por në këtë rast, sipas mjekëve, kemi të bëjmë me shumë me probleme nervore dhe humbje të kontrollit në përgjithësi.
Simptomat
1-Dridhja është vetëm në duar
2-Ndodh edhe në gjendje qetësie, d.m.th kur duart nuk po punojnë
3-Muskujt e dorës dhe të krahut në përgjithësi janë të ngurtë
4-Këta pacientë kanë vështirësi në ecje
5-Nuk e mbajnë dot ekuilibrin
6-Në faza të rënduara të sëmundjes pacientët rrëzohen shpesh
9-DISTROFIA MUSKULARE
Distrofia muskulare është çdo sëmundje e trashëguar, e karakterizuar nga dobësimi progresiv i muskujve të skeletit. Specialistët sqarojnë se ekzistojnë 5 forma kryesore të sëmundjes. Ata janë klasifikuar sipas moshës, mënyrës së trashëgimisë dhe pjesës së trupit, kryesisht të prekur prej saj. Sëmundja fillon me dobësimin e këmbëve para moshës 3-vjeçare dhe avancon me shpejtësi, duke çuar shpesh në vdekje para moshës 30-vjeçare, për shkak të përfshirjes së mushkërive dhe muskujve të zemrës. Studimet kanë treguar se geni jo normal nuk arrin të prodhojë një proteinë të muskulit skeletor që quhet distrofin. Distrofia muskulare Beker është e njëjtë me formë me Duchene, por shfaqet vonë në jetë dhe avancon me ngadalë.
Trashëgimia
Të gjitha rastet e sëmundjes shkaktohen nga dëmtimi i një geni që ka lidhje me seksin, në kromozomin X dhe mbartet vetëm nga femrat. Çdo djalë i një mbartëseje ka 50 % mundësi ta trashëgojë genin dhe të zhvillojë sëmundjen. Në raport me djemtë, çdo vajzë ka 50 % mundësi të trashëgojë genin dhe të bëhet mbartëse. Në një numër sporadik rastesh nuk ka asnjë histori në familje.
Simptomat
1-Dobësi e muskujve skeletor
2-Dobësi e shpatullave
3-Dhimbje në pjesën e sipërme të krahëve
4-Dobësim i muskujve të kofshëve
5-Dhimbje të muskujve të legenit
6-Kanë vështirësi kur ngrihen nga karrigia
10-MIOPATIA
Miopatia është një term i përgjithshëm që i referohet çdo sëmundjeje skeletore muskulore ose çrregullimi neuromuskular. Miopatia mund të merret ose trashëgohet dhe mund të ndodhë në lindje ose më vonë në jetë. Miopatitë ndodhin si rezultat i çrregullimit të endokrinës, infeksionit të muskujve ose ënjtjes, ilaçeve dhe mutacionit të geneve. Sëmundjet e muskujve skeletorë ose miopatitë janë çrregullime me ndryshime strukturore ose çrregullim i funksionit të muskujve. Këto kushte mund të jenë të ndryshme nga sëmundje të tjera dhe simptoma kryesore është dobësia e muskujve, që mund të jetë me intervale ose e vazhdueshme. Ashtu si distrofia muskulare edhe kjo sëmundje i referohet një grup sëmundjeje gjenetike që karakterizohen nga dobësia progresive, degjenerimi i muskujve skeletorë që kontrollojnë lëvizjet.
Trashëgimia
Zakonisht personat që vuajnë nga miopatia janë me probleme muskulare që në lindje ose nisin t’i shfaqen shqetësimet edhe gjatë viteve të mëvonshme të jetës. Sëmundja është e trashëgueshme nga njëri nga prindërit, por përpos kësaj, ajo mund të ndodhë edhe për shkak të çrregullimit të endokrines, e cila është përgjegjëse direkte për sëmundjen.
Simptomat
1-Dobësim i muskujve të krahëve
2-Dobësim i muskujve skeletorë
3-Kanë vështirësi në ecje
4-Shtrëngim i muskujve të zemrës
5-Shtrëngim dhe dobësim i muskujve të mushkërive
6-Dobësim progresiv.
11-PODAGORA
Podagora është një sëmundje e kyçeve që në shumicën e rasteve rezulton në inflamacion të tyre që vjen pa “paranjoftim” dhe jep shumë dhimbje. Shpesh ndikohet vetëm një nga kyçet. Në rastet më të zakonshme është kyçi i gishtit të madh të këmbës që inflamohet ndaj dhe sëmundja quhet ”gisht i verës port” ose podager (podarius). Emërtimi vjen që në kohët e lashta dhe u bë e njohur një lidhje midis problemeve me artritin urik dhe të ngrënit të tepërt apo konsumimit të tepruar të alkoolit. Gjithashtu ngjyra kuq e blu e kyçeve të infektuara të kujton ngjyrën e verës port. Sëmundja shfaqet në mosha të ndryshme tek njerëzit, por pjesa më e madhe e këtyre shfaqjeve ndodhin tek njerëzit që kanë trashëgimi këtë sëmundje. Nuk përjashtohen edhe rastet kur ajo shfaqet në mënyrë të papritur edhe tek persona të tjerë të cilët kanë inflamacione kyçesh.
Trashëgimia
Trashëgimia gjenetike rrit mundësinë për t’u sëmurur nga podagora. Kjo për arsyen se mënyra sesi acidi urik krijohet dhe përpunohet nga trupi, komandohet nga genet të cilat janë tërësisht përgjegjëse për këtë fenomen. Zakonisht sëmundja trashëgohet nga nëna tek djali apo vajza, por edhe nga babai. Që në embrion foshnjës i ngjizen përbërje të acidit uritik që më vonë shfaqen me sëmundjen e podagorës.
Simptomat
1-Shumë dhimbje tek gishtat e këmbës
2-Gishtat ënjten
3-Marrin ngjyrë të kuqe
4-Në rastet e rëndimit të sëmundjes ngjyra bëhet blu
5-Njëri nga kyçet e këmbës bllokohet
6-Shfaqet në çdo moshë
12-OSTEOPOROZA
Osteoporoza është një sëmundje që prek skeletin e njeriut, e cila vepron duke rralluar indin kockor. Si pasojë e këtij veprimi kocka bëhet e brishtë dhe lehtësisht e thyeshme. Jo më kot kjo sëmundje quhet edhe si patologjia e frakturave të kockave. Kjo sëmundje shkaktohet nga mungesa e estrogjenit gjatë menopauzës te femrat, nga mungesa e ushtrimit fizik, nga rritja e nivelit të hormoneve glukokortikoide, nga hipertiroidizmi, si edhe nga mungesa e kalciumit. Përgjithësisht osteoporoza nuk shfaq asnjë shenjë apo simptomë në trupin e njeriut. E vetmja simptomë është thyerja ose fraktura e kockave. Zakonisht kockat që thyhen janë ato të shtyllës kurrizore, çka e bën edhe më vdekjeprurëse këtë sëmundje, si edhe femuri i gjurit.
Trashëgimia
Personat që jetojnë me familjarë të cilët vuajnë nga osteoporoza e kanë deri në 80 për qind mundësinë që sëmuren edhe vetë nga kjo sëmundje. Zakonisht sëmundja shfaqet pas moshës 25-30 vjeçe, megjithatë nuk përjashtohen edhe rastet kur personat të ndryshëm mund të preken nga kjo sëmundje edhe para kësaj moshe.
Simptomat
1-Dhimbje shpine
2-Humbje në gjatësinë trupore
3-Deformim
4-Reduktim në funksionet pulmonare
5-Kockat pësojnë lehtësisht fraktura
6-Dëmtohet shtylla kurrizore dhe gjuri
KANCERI I GJIRIT
Çdo vit kanceri i gjirit zbulohet i pranishëm në më shumë se 1 milion gra në botë dhe më shumë se 400 mijë gra vdesin çdo vit nga kjo sëmundje. Të sëmurat e trajtuara për kancerin e gjirit rrezikojnë të zhvillojnë përsëritje lokale, piku i të cilave ndodh në tre vjetët e para pas trajtimit. Përhapje të sëmundjes mund të ndodhin edhe shumë vjet pas trajtimit të parë. Prandaj, duhet të ndiqen për një kohë të gjatë dhe me kontrolle të vazhdueshme.
KANCERI I LEKURES
Kanceri në lëkurë është një nga sëmundjet më të përhapura. Gati 3/4 e vdekjeve nga kanceri i lëkurës vijnë pikërisht nga kjo sëmundje. Shkaku kryesor, sipas shkencëtarëve, është ekspozimi i tepërt i lëkurës në rrezet e diellit. Mendohet se ekspozimi i rrezeve ultravjollcë shkakton dëmtim të qelizave, të cilat çojnë në ndryshime kancerogjene. Burrat zakonisht preken nga kanceri sidomos në qafë, shpatull dhe kurriz, ndërsa femrat në krahë dhe kurriz.
KANCERI NE STOMAK
Është një nga sëmundjet që po prek çdo ditë e më shumë njerëzit. Sëmundja rritet me ritme të ndryshme dhe i kundërpërgjigjet në mënyra të ndryshme mjekimit. Njerëzit me kancer kanë nevojë për një mjekim që i nevojitet llojit të kancerit në stomak që ata kanë. Nëse një person mjekohet për një lloj tjetër kanceri në stomak, atëherë sëmundja ekzistuese do të zhvillohet duke u rrezikuar edhe jetën. Kanceri i stomakut quhet ndryshe edhe kanceri gastrik dhe fillesën e tij e ka pikërisht aty, në stomak.
13-KANCERI I LEKURES
Lëkura është organi më i madh dhe një nga më të rëndësishmit! Lëkura mbulon gati plotësisht të gjithë trupin tonë. E si e tillë na mbron nga traumat, goditjet, rrezatimet etj. Ajo ka funksion termorregullues e frymëmarrës, deri diku.
Gjithashtu, lëkura depoziton yndyrnat, vitaminat (vitamina D) e ujin. Lëkura ka dy shtresa epiderma/epidermis dhe derma/dermis. Shtresa e parë (e jashtmja) ka tri lloj qelizash: Bazale, skuamozë dhe (të sheshta, si luspa) dhe melanocitet.
Këto ndarje shërbejnë për të shpjeguar disa tipa kanceresh në lëkure. Pasi ato klasifikohen në varësi të qelizave ku ato prekin. Sipas specialistëve, edhe pse njerëzit mendojnë të kundërtën, më së shumti nga kjo sëmundje preken meshkujt. Megjithatë lajmi më i mirë është se thuajse në 90 për qind të rasteve sëmundja është e durueshme.
Trashëgimia
Trashëgimia shihet si lidhja kryesore e shfaqjes së sëmundjes. Mjekët tregojnë se shpeshtësia e hasjes së kancerit të lëkurës është më e lartë në familjet me një a më shumë persona me këtë lloj kanceri. Po ashtu, këtu futen dhe një grup sëmundjesh të cilat e rrisin prirjen e organizmit tonë për kancere, p.sh kserodermia pigmentoze, albinizmi etj. Për këtë arsye mjekët rekomandojnë që personat që kanë trashëgimi sëmundjen duhet të kurohen që në fillim, pa u rënduar deri në fazat e fundit sëmundja.
Simptomat:
1-Numër i lartë nishanesh në trup
2-Ato kanë ngjyrë të errët
3-Nishanet janë zakonisht në formë simetrike
4-Zakonisht këto nishane kanë një diametër prej 6 milimetra
5-Sëmundja shfaqet në shtresën e jashtme të lëkurës
6-Puçrrat dhe nishanet shfaqen në çdo pjesë të trupit.
14-KANCERI I GJIRIT
Kanceri i gjirit karakterizohet nga një periudhë e heshtur. Që ai të bëhet i kapshëm klinikisht duhet të arrijë madhësinë së paku 1 cm, që korrespondon 7-9 vjet. Kanceri i gjirit nuk është një sëmundje lokorigionale, që metastazon (përhapet) vonë, por një sëmundje sistemike që në diagnostikimin e parë. Përhapja e metastazave bëhet me anë të gjakut dhe të limfës. Në fillim përhapet në zonat fqinje, në lëkurë, mbi muskuj dhe në paretin torakal (kraharor), më pas në metastaza të largëta, më shpesh në mushkëri, kocka, mëlçi. Ndër shenjat e para të kancerit të gjirit mund të veçojmë ndër të tjera një lloj dhimbjeje që në gjuhën mjekësore njihet me emrin mastodynia ose edhe me shfaqjen e një mase të ngritur në njërin nga gjiret e pacientes. Në ditët e sotme, në shumicën e rasteve, kanceri i gjirit zbulohet nga një teknikë që quhet mamografi, që bën të mundur zbulimin e një nodule jo simptomatike, d.m.th që s’ka zhvilluar akoma simptoma tek pacientja. N.q.s tumori është prezent mund të vihet re në momagramë në formë kokrre nën sqetulla.
Trashëgimia
Trashëgimia është një faktor për kancerin e gjirit. Motrat ose nënat e atyre që kanë vuajtur nga kjo sëmundje janë 2-3 herë më shumë më të rrezikuara të preken nga kjo sëmundje se gratë e zakonshme. Thuajse asnjë vajzë e cila ka pasur motrën apo nënën me këtë sëmundje nuk ka “mundur” t’i shpëtojë asaj. Kryesisht sëmundja shfaqet pas të 30-ve, por ka raste kur ajo shfaqet edhe më shpejt. Duke qenë se është një nga sëmundjet më të trashëgueshme rekomandohet vizita për vajzat të paktën një herë në vit.
Simptomat
1-Ndryshime të madhësisë dhe pozicionit të gjirit
2-Ndryshime të lëkurës
3-Lëkura bëhet me gropëza, bëhet e fortë.
4-Në ndonjë rast merr ngjyrën e kores së portokallit.
5-Ndryshime të thithit si rrafshimi, futja brenda, spostimi, sekrecionet.
6-Masë aksilore (nën sqetull).
15-KANCERI NE STOMAK
Stomaku është i ndarë në 5 shtresa të ndryshme. Kanceri mund të zhvillohet në secilin prej këtyre seksioneve. Duke filluar nga shtresa më e jashtme, numërohen 5 shtresa dhe shtresa më e brendshme quhet mukozë. Acidi i stomakut dhe lëngu tretës janë të përbëra nga shtresa e mukozës. Shtresa tjetër quhet submukoza dhe është e rrethuar nga muskulaturë, një shtresë muskujsh që lëviz dhe përzien stomakun. Tumoret e stomakut janë ndër kanceret më të shpeshtë të traktit tretës dhe hasen më tepër në pjesët e popullatës me nivel të ulët higjieno-sanitar dhe social-ekonomik. Kanceri i stomakut takohet më shumë në ato zona të popullatës ku vërehet konsum më i lartë i ushqimeve me bazë karbohidratesh, të kripurash, të konservuara dhe të varfra me fibra dhe perime të freskëta.
Trashëgimia
Predispozicioni familjar është një nga faktorët që çojnë në shfaqjen e këtij tumori. Është vënë re se rreziku i shfaqjes së këtij tumori është më i lartë te familjarët e të sëmurëve me tumor, sesa te personat e tjerë që nuk kanë histori familjare të tillë. Por, sipas mjekëve, është e këshillueshme që vetë njerëzit të kujdesen shumë për të evituar sado që të jetë e mundur shfaqjen e këtij lloji kanceri. U rekomandohet një regjim ushqimor me sa më pak ushqime proteinike të ndenjura, të konservuara, të kripura.
Simptomat
1-Rënie në peshë, ndonëse i sëmuri ushqehet mirë
2-Neveri ndaj ushqimeve, sidomos ndaj mishit
3-Dhimbja ngjan me atë të ulçerës, derisa bëhet e padurueshme
4-Hemorragji nga goja
5-Nuk qetësohet nga medikamente të ndryshme
6-Personat me këtë sëmundje urinojnë shpejt.
16-CERMA
Cerma është një sëmundje e kyçeve, që në shumicën e rasteve rezulton në inflamacion të kyçeve që vjen pa ”paranjoftim” dhe jep shumë dhimbje. Shpesh ndikohet vetëm një nga kyçet. Në rastet më të zakonshme është kyçi i gishtit të madh të këmbës që inflamohet. Ndryshe kjo sëmundje njihet edhe si përdhesi. Nëse duam të parandalojmë përdhesin mund të përpiqemi të jemi koshientë për disa gjëra. Këshillohet të pimë sasi të arsyeshme pijesh alkoolike kur jemi duke e kombinuar pirjen me ngrënie ushqimesh të pasura me proteina. Këshillohet gjithashtu të pimë sa më shumë ujë dhe lëngje për të lehtësuar nxjerrjen e acidit urik nga trupi. Duhet pasur parasysh se nëse vuajmë nga sëmundjet e zemrës, duhet të këshillohemi me mjekun për sasinë e lëngjeve që konsumojmë. Rënia në peshë është e rëndësishme për të pakësuar rrezikun e shfaqjes së përdhesit.
Trashëgimia
Trashëgimia gjenetike është një nga arsyet se pse mund të kalojë sëmundja nga prindi tek fëmija. Kjo për arsyen se mënyra sesi acidi urik krijohet dhe përpunohet nga trupi, komandohet nga gjenet. Megjithatë sëmundja zhvillohet edhe gjatë jetës, edhe në rast se personi nuk ka pasur asnjë në familje me këtë sëmundje. Është e rëndësishme që të gjithë të kenë kujdes për këmbët, të mos mbajnë pesha të rënda dhe të jeni gjithnjë në ekuilibër.
Simptomat
1-Zakonisht sëmundja shfaqet natën
2-Gishti i madh i këmbës dhemb dhe ënjtet
3-Kyçi nuk duron asnjë prekje
4-Dhimbja shoqërohet me ethe
5-Në shumë raste edhe me temperaturë
6-Lëkura vyshket
17-SPONDILIATROZA
Spondiliatroza është një sëmundje e shpeshtë. Pjesa që preket më shumë është ajo e shtyllës kurrizore. I sëmuri ndien dhimbje në bel dhe nuk mund të përkulet dot. Dhimbja përhapet nga fundi i belit deri në afërsi të bishtit të vertebrës së fundit. Dhimbja shkon deri në zverk. Dhimbjet e shkaktuara shpeshherë bllokojnë edhe frymëmarrjen. Ekzistojnë dy tipa të kësaj sëmundjeje lumbare dhe ajo cervikale. Dhimbjet e sëmundjes shkaktohet lehtësisht nga stresi, emocioni, tensioni dhe është e shpeshtë tek njerëzit depresivë dhe me ankth; ndaj një nga metodat e kurimit është edhe psikoterapia, pasi kjo sëmundje lidhet më emocionet intense.
Trashëgimia
Spondiliatroza ka dy shfaqje të sëmundjes, lumbare dhe cervikale. Sipas specialistëve që merren dhe dhimbjet e kokës, është bërë e ditur se varianti parë i sëmundjes trashëgohet nga babai tek vajza dhe shfaqja e sëmundjes nis kryesisht pas moshës 23-vjeçare. Kurse shfaqja e dytë e sëmundjes zakonisht nuk është e trashëgueshme, por nëse ndodh, atëherë kalon përsëri nga babai tek fëmijët.
Simptomat
1-Dhimbjet janë të fiksuara në një vend
2-Dhimbjet janë pulsuese
3-Dhimbja shfaqet edhe natën
4-Personat kërkojnë kryesisht qetësi
5-Spondiliatroza shkaktohet edhe me marrje mendsh
6-Me të vjella
18-MIGRENA
Migrena është një ndër shfaqet më të shpeshta të dhimbjes së kokës. Kjo dhimbje shkaktohet nga enët e gjakut të trurit kur ato punojnë jo normalisht. Enët e gjakut të zgjeruara në kokë janë nxitësi i parë për dhimbjen e migrenës. Këto dhimbje prekin çdo moshë, por më shumë ato midis moshës 20 dhe 50 vjeç. Ekziston dhe një predispozitë gjenetike. Një në 4 gra dhe një në 12 burra mund ta përjetojë këtë dhimbje. Migrena është dhimbje e përqendruar, e cila shtohet në pjesën e pasme të kokës dhe sidomos në nyjën mes kokës dhe qafës. Me migrenë nënkuptohen një valë dhimbjesh akute, në një gjysmë të kokës, shpesh të shoqëruara nga të vjella dhe marramendje. Patogjenezia e migrenës është e lidhur me modifikimin e fluksit të gjakut cerebral, shkaktuar nga shqetësime arterioale. Terapia kundër dhimbjeve të migrenës bazohet në përdorimin e antifiamatorëve jo me përbërje steroidesh, si aspirina ose të tjera të ngjashme, duke i krijuar vetes kushte errësire dhe qetësie.
Trashëgimia
Gjenetika sot ka synim kryesor gjetjen e shkaqeve të dhimbjeve së kokës si migrena me karakter familjar, duke kërkuar për elementin trashëgimtar. Në vitin 1996 është zbuluar një gjen përgjegjës për transportimin e kalciumit nëpër qelizat cerebrale, i cili shkakton një formë tjetër migrene, e quajtur “migrenë familjare”, nëse ky gjen nuk funksionon normalisht, lëvizjet e nivelit të kalciumit reflektohen në mosfunksionimin e disa neurotransmetuesve, ngacmimi i të cilave shkakton këtë formë migrene.
Simptomat
1-Dhimbje koke të përqendruara në njërën anë
2-Krizat zgjasin 15 minuta deri në 1 orë
3-Ata që vuajnë nga migrena janë të zbehtë
4-Janë persona që kanë ftohtë
5-Kanë luhatje humori
6-Gjithmonë preferojnë errësirën derisa t’u kalojnë dhimbjet
19-RËNIA E FLOKËVE
Rënia e flokëve, ashtu si ngjyra e syve, është një tipar i trashëgueshëm. Me kalimin e kohës floku bëhet i hollë dhe bie kur folikulat vdesin. Gjenet që provokojnë rënien e flokut janë të transmetueshme nga të dy prindërit. Është i kotë riti që ndiqet shpesh nga prindërit për të qethur fëmijët e vegjël, në mënyrë që të rritet dhe shtohet floku. Nëse njëri nga prindërit vuan rënien e flokut, ajo do transmetohet tek fëmija, nëse ai ka marrë gjenet e tij. Por nga ana tjetër nuk është e thënë që prindi vuan rënien e flokut dhe patjetër duhet ta ketë dhe fëmija. Kjo është në varësi se nga cili prind i janë transmetuar gjenet fëmijës. Pikërisht me këtë fakt shpjegohen dhe rastet e shumta që ndodhin brenda një familjeje, ku njëri vëlla është tullac ndërsa tjetri ka një dendësi të madhe të flokëve.
Trashëgimia
Rënia e flokëve fillon që 20 vjeç, por ajo vihet re vetëm kur personi arrin në te 30-at. Rënia e flokëve nga trashëgimia është tipike në pjesën ballore dhe anash ballit. Gjenet që provokojnë rënien e flokut janë të transmetueshme nga të dy prindërit. Nëse njëri nga prindërit vuan rënien e flokut, ajo do transmetohet tek fëmija nëse ai ka marrë gjenet e tij.
Simptomat
1-Tek meshkujt humbja e flokëve nis që në moshën 15-vjeçare
2-Tek femrat shfaqet pas të 30-ve
3-Rënia e flokëve shfaqet anash ballit
4-Në mes të kokës
5-Humbja e flokëve fillimisht fillon në faza të përkohshme
20-HEMORROIDET
Hemorroidet janë inflamacion i enëve të gjakut rreth anusit dhe pjesës së poshtme të rektumit (pjesa fundit e zorrës së trashë), të cilat janë të zgjeruara nën presion njëlloj si variçet e këmbëve. Kjo është sëmundje e shpeshtë tek të dy gjinitë. Në disa shtete i thonë sëmundja e gjysmës sepse pothuajse gjysma e popullsisë në moshë mbi 50 vjeç është e prekur. Shfaqja e hemorroideve është e shpeshtë tek gratë me barrë. Në shkaqet e tjera të shfaqjes së sëmundjes janë edhe të qëndruarit ulur për shumë kohë të gjatë, sëmundjet e mëlçisë të shoqëruara me zmadhim të saj, prania e ujit në hapësirën midis organeve në bark (asciti), neoplazmat (sëmundjet kancerogjene_ e aparatit tretës etj; pra, të gjitha ato procese që shoqërohen me rritje të presionit të bark.
Trashëgimia
Një ndër shkaqet e shfaqjes së hemorroideve është edhe trashëgimia. Zakonisht personi nuk mund të vuajë apo të ketë asnjë lloj sëmundjeje dhe në këtë rast shfaqja e hemorroideve ndodh pikërisht për shkak të trashëgimisë. Shkaqe të tjera të shfaqjes së kësaj sëmundjeje janë edhe shtatzënia, qëndrimi ulur për një kohë të gjatë, infeksionet analet etj.
Simptomat
1-Kruarje anale
2-Dhimbje anale, sidomos kur ulesh
3-Derdhje gjaku i pastër d.m.th ngjyrë e hapur
4-Dhimbje gjatë jashtëqitjes
21- SËMUNDJET PNEOMONARE
Sëmundjet e aparatit të frymëmarrjes radhiten ndër më shqetësueset për shqiptarët. Gjithnjë dhe më tipike për këtë grup janë bërë sëmundje dhe vdekjet nga pneumonia, gripi dhe bllokimi kronik i mushkërive. Një ndër faktorët kryesorë të shfaqjes së sëmundjes është edhe niveli i lartë i ndotjes, ku jeton personi. Ky nivel lidhet ngushtë jo vetëm me ajrin brenda shtëpisë së tij, por edhe ajrin në qytetin ku banon.
Trashëgimia
Përveç shkaqeve natyrorë që ndikojnë drejtpërsëdrejti në shfaqjen e sëmundjeve pneumonate, siç janë përdorimi i duhanit dhe niveli i lartë i ndotjes, mund të preken nga këto sëmundje kryesisht edhe ata pacientë të cilët e kanë sëmundjen të trashëguar nga prindërit e tyre. Në këtë rast sëmundjet e mushkërive, të bronkiteve quhen të hershme dhe është më e vështirë për t’i diagnostikuar.
Simptomat
1-Kollë e madhe
2-Bllokim i mushkërive deri në rrugët e frymëmarrjes
3-Në ndonjë rast edhe bllokim i kordave zanore (ikën zëri)
4-Zverdhje e personave
5-Dobësi fizike
22- ASTMA
Astma bronkiale, një sëmundje kronike serioze, që dita-ditës po shpeshtohet dhe futet ndër problemet shëndetësore botërore. Shkaktarët e astmës, si edhe të sëmundjeve tjera atopike, janë alergjenët e ambientit jetësor dhe të disa llojeve të ushqimit. Këtu hyn në rend të parë pluhuri i shtëpisë, ku gjendet një lloj tenje. Sipas të dhënave të shkencëtarëve të ndryshëm, mbi 55% të astmatikëve janë të ndjeshëm në këtë tenjë, kurse mbi 30% në qimet dhe epitelin e kafshëve, në kërpudha rreth 10% dhe në polen rreth 40%. Astmën e shkaktojnë poleni, pluhuri i disa luleve, qimet e bagëtive, pendlat, pluhuri kur i pastrojmë rrobat me furçë, pastaj edhe pluhuri i shtëpisë. Disa të sëmurë janë të ndjeshëm edhe ndaj ushqimit. Astmatikët janë rreptësisht të ndaluar të pinë duhan, kafe, alkool, lëngje të gazuara, të mos pinë qumësht të lopës, vezë, domate, mish me shumë yndyrë, lëkurën e mishit të pulës, mishit të peshkut, si dhe ushqim të konservuar.
Trashëgimia
Rolin kryesor në shfaqjen e astmës e luan trashëgimia. E trashëgueshme është paraprirja për të reaguar me manifestime alergjike, në kontakt me alergjenët e caktuar; në rastin e astmës me reagime pezmatuese alergjike të mukozave bronkiale, që manifestohet me sulme astmatike. Pra, për t’u shfaqur astma nevojitet prirja e trashëguar dhe kontakti me lëndën alergjike.
Simptomat
1- Ngulçimi
2- Kollitja
3- Marrja frymë me vështirësi
4- Rritet rreziku për bronkitet
5- Pneumonia përsëritet
6- Reagime alergjike.
23-TIROIDET
Sëmundja e mbitiroidizmit që mund të njihet edhe si: tiroidet, hipertirozë, thyrotoxicosis, hyperthyroidism, mund të japë simptoma të ndryshme. Shqetësimet mund të vijnë papritur dhe shumë vetë mendojnë se shkaktohen nga stresi, mbingarkimi në punë apo lodhja e zakonshme. Shpeshherë kemi të bëjmë me një gjëndër të shkatërruar tiroidale. Tek më të rinjtë shihen shpesh shqetësime si: Të djersitura, të shkaktuara nga një prodhim i shtuar nxehtësie, ndjenjë të nxehti, të shkaktuara nga një prodhim i shtuar nxehtësie, çrregullime të të përmuajshmeve të grave (menstruacioneve), për shkak të çrregullimit të balancës hormonale, dobësi muskulore, shkaktuar nga një konsumim në rritje të energjisë dhe degjenerim të muskulaturës, gulçimë zemre dhe rritje të pulsit rënie nga pesha, për shkak të konsumimit në rritje të energjisë.
Trashëgimia
Tiroidet ndodh shpesh të jenë një sëmundje e trashëgueshme nga nëna tek djali dhe nga babai tek vajza. Sipas mjekëve ende nuk dihet se përse kalimin gjenetik është i tillë por të gjitha rastet kanë treguar se kryqëzimi i sëmundjes ndodh pikërisht kështu. Gjëndra tiroidale, që ndryshe quhet edhe tyreoidea, ndodhet në pjesën e përparme të qafës, menjëherë nën gurmaz. Detyra kryesore e kësaj gjëndre është ngacmimi e metabolizmit në trup. Ky ngacmim ngjet përmes hormonesh, që krijohen në gjëndrën tiroidale dhe që quhen tiroksinë, T4 dhe trijodtironinë, T3.
Simptomat
1-Dobësi muskulore, shkaktuar nga një konsumim në rritje të energjisë
2-Gulçimë zemre dhe rritje të pulsit
3-Rënie nga pesha
4-Drithërima, për shkak se shtohet ndjeshmëria për disa lëndë në sistemin nervor
5-Bark, për shkak se ushqimi kalon më shpejt përmes zorrës
6-Nervozizëm, gjumë të keq, lodhje dhe shqetësim
24- BRONKITI KRONIK
Grupmoshat më të prekura nga bronkiti kronik janë të moshuarit dhe fëmijët. Personat që pinë duhan ose qëndrojnë për një kohë të gjatë në ambiente ku pihet duhan, janë më të rrezikuar për t’u prekur nga kjo sëmundje. Të predispozuar janë edhe ata persona që kanë nivel të ulët imuniteti, përfshi diabetikët apo personat e prekur nga sëmundje imunologjike. Natyrisht edhe personat që kanë të afërm apo prindër të prekur nga bronkiti kronik. Meshkujt janë më të predispozuar për t’u sëmurë më tepër se femrat, sepse këto të fundit kanë një faktor imunitar mbrojtës më të fortë se meshkujt, kjo për shkak të hormoneve femërore, që luajnë rol mbrojtës. Natyrisht që te meshkujt, përveç kësaj, ndikon edhe pirja e duhanit, punët në ambiente me pluhur etj. Personat që punojnë në ambiente me pluhur si minierat, fabrikat tekstilet apo me lëndë kimike, e transmetojnë sëmundjen edhe tek fëmijët apo personat e afërt. Bronkiti kronik vitet e fundit është bërë një patologji mjaft e përhapur.
Trashëgimia
Trashëgimia njihet si një ndër faktorët ndikues për shfaqjen e bronkitit kronik. Veçse, jo domosdoshmërish trashëgohet te fëmijët apo te të afërmit e tjerë të pacientit me këtë sëmundje. Ai shfaqet vetëm nëse gjen terren të përshtatshëm për të shpërthyer, pra, nëse te një person, përveç bazës gjenetike, ekzistojnë apo ndërhyjnë dhe faktorë të tjerë rreziku.
Simptomat
1- Kollë e fortë
2- Bllokim hundësh
3- Sekrecione nga hunda
4- Dhembje në kraharor
5- Dobësi e përgjithshme trupore
6- Temperaturë jo e lartë
25-REUMATIZMA
Reumatizma, e cilësuar ndryshe edhe si sëmundja e moshës së tretë, ka lidhje të ngushtë me vendbanimin e personave të prekur. Sipas specialistëve, kjo sëmundje në vendin tonë është shumë e përhapur, kjo për shkak të klimës dhe kushteve të punës e banimit. Kurat më të mira, sipas mjekëve specialistë, janë barishtet. Në farmacitë bimore ekzistojnë bimë të Perëndimit që janë të shumta për sa i përket llojeve. Shkaqet e sëmundjeve reumatizmale janë të përgjithshme dhe lokale, shpjegojnë reumatologët duke pohuar se shkaqet lokale, pra të pjesëve të ndryshme të trupit, janë të shpeshta gjatë artrozës. Sipas tyre, sa herë që sforcohet një nyjë, duhet të mendohet për rrezikun e dëmtimit të saj, sidomos ato me natyrë sportive dhe profesionale nga mikrotraumat. Ndërsa ndër shkaqet e përgjithshme, specialistët përmendin moshën, e cila përbën një faktor etiologjik ku artroza sa vjen e theksohet.
Trashëgimia
Faktori gjenetik, pra trashëgimia, sipas mjekëve, ndikon sidomos në formën e artrozës së gishtave të këmbëve dhe të duarve, ku viktimë e kësaj, sipas tyre, janë sidomos femrat. Këtij faktori mund t’i bashkëngjiten edhe faktorët e tjerë siç janë mosha, klima, mikrotraumat etj. Gjë që ndikon në shfaqjen e sëmundjeve reumatizmale.
Simptomat
1- Kyçet deformohen
2- Sytë dhe goja thahen
3- Indet që rrethojnë zemrën mund të inflamohen
4- Indet që rrethojnë mushkëritë mund të inflamohen
5- Dhimbja dhe bllokimi i kyçeve
6- Dobësia e përgjithshme
26- TALASEMIA
Fjala “talasemi” e ka prejardhjen nga greqishtja e vjetër dhe do të thotë “sëmundje e detit Mesdhe”. Talasemia është sëmundje gjenetike që shkaktohet nga mungesa ose nga pakësimi i prodhimit të vargjeve të hemoglobinës. Talasemia është një çrregullim i trashëguar i gjakut. Ajo ul sasinë e hemoglobinës në trupin e njeriut dhe mund të sjellë në këtë mënyrë pamundësinë që rruazat e kuqe të transportojnë në mënyrë të mjaftueshme oksigjen në organet ku ai është i nevojshëm. Kjo shkakton anemi dhe në rast se nuk mjekohet, zemra dhe organe të tjera në trup nuk do të arrijnë të kryejnë funksionet e tyre, si rezultat i mungesës së oksigjenit. Transfuzioni i rregullt i gjakut është i vetmi mjekim i përshtatshëm i njohur për talaseminë. Në varësi të sasisë të hemoglobinës që prodhohet, talasemia emërohet “majore”, “intermedia” ose “minore”. Talasemia minore është pa simptoma klinike.
Trashëgimia
Talasemia është një sëmundje e trashëgueshme dhe gjenetike. Ajo shkaktohet si pasojë e pakësimit të prodhimit të vargjeve të hemoglobinës apo mungesës së tyre. Ky çrregullim i gjakut është i trashëguar. Edhe pse talasemia intermedia ka simptoma të anemisë të theksuar, nuk e ka të domosdoshëm transfuzionin. Ndërsa pacientët me talasemi majore e kanë të domosdoshme marrjen e rregullt të transfuzioneve.
Simptomat
1- Lodhje
2- Takikardi
3- Zbehje
4- Mosfurnizim i organizmit me oksigjen
5- Zemra nuk kryen si duhet funksionin e saj
6- Talasemia minore s’ka simptoma klinike.
27- GURET NE VESHKA
Guri në veshkë është një masë e fortë, që ndodh kur përbërësit e kalciumit ose kimikate të tjera në urinë, formojnë kristale që ngjiten së bashku. Këto kristale rriten dhe formojnë gurë, të cilët luhaten nga një kokërr gruri në një top golfi. Disa milionë amerikanë, shumica mes moshës 20 dhe 40 trajtohen çdo vit për gurë në veshka. Gurët në veshka janë më të zakonshme tek burrat dhe më saktësisht, katër në pesë raste, kanë gurë në veshka. Normalisht, urina përmban substanca që parandalojnë formimin e kristaleve. Megjithatë, kjo nuk funksionon për të gjithë. Disa nga faktorët që kontribuojnë në formimin e gurëve tek njerëzit e prekshëm janë: Marrja e pakët e lëngjeve, infeksione kronike në rrugët urinare, keqpërdorim i disa mjekimeve, bllokim i rrugëve urinare, etj. Specialistët e nefrologjisë (rekomandojnë që në ushqimin e përditshëm të ketë sa më shumë lëngje, supëra dhe fruta.
Trashëgimia
Gurët në veshka trashëgohen kryesisht nga nëna tek fëmija.
Ajo çfarë specialistët u rekomandojnë të gjithë prindërve, në këtë rast është një dietë e ekuilibruar që në ditët e para të lindjes së fëmijës, madje, ajo duhet të nisë që në barkun e nënës. Pikërisht në këtë kohë nis edhe dëshira e fëmijës për kripë, lëngje, ëmbëlsira etj. Megjithatë specialistët tregojnë se shfaqja e shqetësimeve nuk është gjithmonë e trashëguar.
Simptomat
1- Sistemi tretës: Anoreksi, pështjellim, të vjella
2- Gjaku: hemorragji si pasojë e keqfunksionimit të trombociteve
3- Humbja e aftësisë për të rregulluar përqendrimin e urinës
4- Djersitje e vazhdueshme
5- Fryrje e trupit
6- Urinë e turbullt me erë të keqe
28- ARTRITI REUMATOID
Artriti reumatoid është një nga sëmundjet inflamatore të ashtuquajtura “sëmundje të indit lidhor”. Kjo është një sëmundje kronike, që shoqërohet me inflamacion të membranave sinoviale dhe formim të të ashtuquajturit “pannus”. Shkaku i shfaqjes së artritit reumatoid nuk dihet. Kjo sëmundje prek femrat 3 herë më shpesh se meshkujt. Mosha e prekur zakonisht është 20-40 vjeç. Shpesh pacientët e diagnostikuar kanë antigenin HLA-DR4. 50-75% e pacientëve me diagnozën e artritit reumatoid “shërohen” brenda dy vjetësh. Këta pacientë zakonisht nuk kanë faktor reumatoid dhe kanë funksion të mirë të kyçeve. Pacientëve që vijojnë të kenë simptomat e artritit reumatoid edhe pas 2 vjetëve, u shkurtohet jeta mesatarisht me 10-15 vjet. Këta pacientë duhen trajtuar në mënyrë më agresive. Tek dikush që ka prirje për t’u kapur nga kjo sëmundje, mundet që disa lloj infektimesh të bëjnë që ajo të shpërthejë.
Trashëgimia
Studiuesit nuk kanë arritur akoma të sqarojnë shkaqet që çojnë në artritin reumatik. Me sa duket ka shumë faktorë që marrin pjesë. Është konstatuar se ka disa prirje të trashëgueshme që përbëjnë një rrezik më të madh për t’u kapur nga artriti reumatik. Po ashtu edhe rreziku për t’u kapur nga një variant më i rëndë i sëmundjes mund të jetë gjithashtu i trashëgueshëm.
Simptomat
1- Është simetrik, prek gjunjët, këmbët, kyçet
2- Simptomat janë më të forta në mëngjes
3- Vështirësi për t’u larë, veshur
4- Xhunga nën lëkurë
5- Shkakton shformime karakteristike të gjymtyrëve
6- Përparimi shoqërohet dhe me shkatërrim të kërcit të kyçeve
29- KOLESTEROLI
Disa individë me nivel të lartë kolesteroli, sipas studimeve, duhet të lodhen më tepër se të tjerët, sepse janë më të ndjeshëm ndaj hiperkolesterolaminës. Studimi duket se ofron një motiv për faktin se disa prej nesh kanë fatin e keq të kenë nivelin e kolestrolit të lartë edhe pse qëndrojnë mjaft të kujdesshëm ndaj gjithçkaje që hanë, ndërsa të tjerë mund t’i lejojnë vetes shkelje rregullash, pa krijuar probleme me akumulimin e yndyrnave të dëmshme për organizmin. Studiuesit kanë vëzhguar të dhënat e 28 çifteve binjakësh identikë, me përputhshmëri gjenetike, por me stile jete të ndryshme, për të vlerësuar peshën e gjeneve dhe sjelljet mbi nivelin e lipoproteinave me intensitet të ulët (LDL) shkaktare për prodhimin e kolesterolit të keq, mjaft të dëmshëm për shëndetin kardiovaskular.
Trashëgimia
Nëse pavarësisht dietës dhe aktivitetit fizik, nuk arrini të mbanin nën kontroll nivelin e kolestrolit të keq, duhet të dini se faji nuk është i stilit tuaj të jetesës, por i geneve tuaja. Në fakt, një grup studiuesish kanë zbuluar se genet luajnë një rol të rëndësishëm në stabilizimin e kolesterolit të keq në gjak. Pra kolesteroli shkaktohet edhe nga faktorët gjenetikë, trashëgimia.
Simptomat
1- Në fillesa nuk shfaq simptoma
2- Shenjat e para shfaqen kur përparon sëmundja
3- Dhimbje gjoksi nga zemra ose
4- Dhimbje në këmbë gjatë ecjes që shkaktohet nga
5- Ngushtimi i enëve të gjakut
6- Bllokimi i damarëve të këmbës.
30-VARIÇET
Shumë gra mbi moshën 30 vjeç vuajnë nga dhimbja dhe shfaqja e variçeve, por vetëm duke mbajtur sistemin digjestiv në lëvizje, mund të gjeni çelësin e shmangies së këtij problemi. Këshilla e mjekëve për gratë është të parandalojnë shfaqjen e varikozës, duke zgjedhur ushqime të pasura me produkte të bimëve me kërcell, (fibra) gruri, orizi, etj., të cilat ndikojnë në funksionimin e rregullt të organeve të brendshme, si dhe rregullojnë lëvizjen e muskujve, në rastet kur vuani nga gjymtyrët e poshtme. Evitoni dhe qëndrimin ulur me këmbët kryqëzuar, si dhe mbajtjen për shumë të këpucëve me taka të larta. Mjekët rekomandojnë që këmbët të vihen sa më shumë në lëvizje, por lëvizjet duhet të jenë të ekuilibruara dhe të bëhen në hapësira të rrafshëta dhe jo me gurë. Sipas specialistëve, është e rëndësishme që femrat të mos përdorin taka më shumë se tre ose katër centimetër dhe meshkujt të mos ngrenë pesha të rënda.
Trashëgimia
Venat varikoze trashëgohen brez pas brezi dhe ato nuk mund të eliminohen plotësisht. Shfaqja e venave varikoze mund të ndodhë pas moshës 30-vjeçare, kryesisht tek gratë shtatzëna, pesha trupore e të cilave bëhet relativisht e madhe dhe trupi bie në qetësi, si mungesë e lëvizjeve të përditshme. Po ashtu ato mund të shfaqen pas kësaj moshe edhe tek meshkujt. Por tek këta të fundit, zhvillimi i variçeve është veçse i trashëguar.
Simptomat
1- Këmbë të rënda
2- Këmbë të fryra
3- Fryrje e venave nën lëkurë
4- Lodhje
5- Fryrje të shputave të këmbëve
6- Venat e gjakut bëhen të kuqe; në raste të rënda blu
31-BETATALASEMIA
Betatalasemia është një nga sëmundjet gjenetike më të përhapura në botë. Ajo e ul sasinë e hemoglobinës (rruazave të kuqe) në trupin e njeriut dhe mund të sjellë në këtë mënyrë si rezultat, pamundësinë që rruazat e kuqe të çojnë në mënyrë te mjaftueshme oksigjen atje, ku ai është i nevojshëm. Kjo shkakton anemi (pagjakësi) dhe në rast se nuk mjekohet, zemra dhe organe të tjera në trup do të “mbarojnë” se funksionuari, si rezultat i mungesës së oksigjenit. Transfuzioni i rregullt i gjakut është i vetmi mjekim i përshtatshëm deri tani për betatalaseminë. Në shumicën e rasteve diagnostikimi i kësaj patologjie ndodh pasi të jenë kryer një sërë testesh të përbërjes së gjakut, siç mund të jetë testi i përbërjes së gjakut, duke përfshirë këtu të gjithë komponentët e tij. Trajtimi varet direkt në llojin dhe shkakun e kësaj forme të anemisë.
Trashëgimia
Zakonisht kjo sëmundje gjenetike trashëgohet nga nëna tek fëmija ose edhe nga babai tek fëmijët. Faktori gjenetik e bën atë të trashëgueshme ndër breza. Kjo është një formë anemie që prek kryesisht popullsitë me prejardhje mesdhetare, në veçanti dhe ato afrikane e jugperëndimore aziatike. Kjo formë e anemisë karakterizohet nga rruaza të kuqe anormale dhe jetëgjatësi të shkurtër të tyre.
Simptomat
1- Lodhje
2- Takikardi
3- Zbehje
4- Gjuhë e lëmuar
5- Thonj të deformuar dhe të thyeshëm
6- Eritrocite të vogla dhe me pak hemoglobinë
Burimi: www.tiranaobserver.al
